Ποντιακά μουσικά όργανα

Ξηρανθήτω ημίν ο λάρυγξ εάν επιλαθώμεθά σου ω Πάτριος Ποντία γη. (Λεωνίδας Ιασονίδης)

Να ξεραίνεται η γούλα μ’ αν ανασπάλλω την πατρίδα μ’, τον Πόντον(Κώστας Π. Μαυρόπουλος)

Η Λύρα (ή κεμεντζές στα Ποντιακά) ήταν και είναι το κατ’ εξοχήν όργανο των Ποντίων. Ιδίως τα περίφημα μουχαπέτια γίνονται μόνο με λύρα. Η λέξη κεμεντζέ προέρχεται από την τουρκική και σημαίνει λύρα. Οι καλύτερες λύρες κατασκευάζονται από ξύλο δαμασκηνιάς (κοκκύμελο) όπως λέει και το σχετικό ποντιακό δίστιχο.

–

Παραλλαγή της λύρας είναι η κεμανέ. Μοιάζει πολύ στο σχήμα με τη λύρα αλλά είναι μεγαλύτερη σε μέγεθος και έχει πέντε κύριες χορδές και τρεις βοηθητικές. Διαφέρει σημαντικά από τη λύρα στο «κεφάλι».

–

Ο ζουρνάς

Εξέλιξη του αρχαίου οξυαύλου. Συναντάται σε πολλά σχήματα. Ήταν το ιδανικότερο όργανο σε συνδυασμό με το ταούλ, για υπαίθριες εκδηλώσεις λόγω του διαπεραστικού του ήχου σε εποχές όπου δεν υπήρχαν ηχητικά συστήματα. Η λέξη προέρχεται από την τουρκική.

–

Καβάλ’(ιν) ή Γαβάλ’(ιν) ή χειλαύρ’(ιν), ή χειλαύλ’(ιν), ή φλογέρα. Η λέξη Καβάλ’ ή Γαβάλ’ προέρχεται από την τουρκική. Η λέξη χειλαύρ’ ή χειλαύλ’ προέρχται από την αρχαία χειλίαυλος. Η λέξη φλογέρα προέρχεται από την αλβανική.

–

Το ταούλ. Είναι το όργανο που δίνει το ρυθμό στο χορό. Η λέξη προέρχεται από την τουρκική και σημαίνει τύμπανο. Το δέρμα της μιας πλευράς με το δέρμα της άλλης διαφέρουν στο πάχος για καλύτερο ήχο.

– 

Το αγγείον ή τουλούμ. Ο αρχαίος άσκαυλος.

Εκτός από τα παραπάνω όργανα, σε διάφορες περιοχές του Πόντου χρησιμοποιούσαν επίσης το βιολί και το κλαρίνο.

Στις δεκαετίες 1960, ’70 και ’80 που κυριαρχούσε το νεοποντιακό (για ’μένα γυφτοποντιακό) τραγούδι, προστέθηκαν τα πιο απίθανα όργανα όπως ντραμς, ακορντεόν, κιθάρα, μπάσο, αρμόνιο και μπουζούκι.

Εκείνη την άθλια για το ποντιακό τραγούδι εποχή, ακούστηκαν (τραγούδια;) στίχοι θα έλεγα καλύτερα, σε ρυθμούς ρούμπας, μάμπο και τσιφτετελιού.

Και το θλιβερό, δεν απέφυγε αυτή την μόδα σχεδόν κανένας καλλιτέχνης του Ποντιακού χώρου.

Οι δισκογραφικές εταιρίες, κύρια της Βόρειας Ελλάδας, εκμεταλλευόμενες το κλίμα που είχε δημιουργήσει η μετανάστευση, δημιουργούσαν και σερβίριζαν κυριολεκτικά σκουπίδια. Γι αυτό και τα θλιβερά εκείνα κατασκευάσματα έχουν εξαφανιστεί και δεν ακούγονται.

Αναλυτικότατες πληροφορίες για τα μουσικά όργανα του Πόντου, θα βρείτε στον σύνδεσμο που ακολουθεί, σε μια θαυμάσια δουλειά που έκανε ο Σύλλογος Ποντίων Μενεμένης Θεσσαλονίκης

http://www.pontioimenemenis.gr